Tiến trình thương mại điện tử đòi hỏi sắc thái xanh hơn

Theo báo cáo về thương mại điện tử tại Đông Nam Á của Momentum Works công bố tuần trước, Việt Nam đã vượt qua Philippines về thương mại điện tử, đứng sau Indonesia và Thái Lan, với tổng giá trị hàng hóa gộp tăng 52,9 phần trăm.

Tiến trình thương mại điện tử đòi hỏi sắc thái xanh hơn, Ảnh: Shutterstock

Báo cáo nhấn mạnh, thương mại điện tử Việt Nam liên tục tăng trưởng với tốc độ tăng trưởng trung bình 16-30%/năm trong 4 năm qua, là mức tăng trưởng cao nhất thế giới.

Jianggan Li, nhà sáng lập kiêm giám đốc điều hành của Momentum Works, cho biết: “Bối cảnh cạnh tranh của thương mại điện tử ở Đông Nam Á vẫn năng động và liên tục thay đổi”. “Với các thị trường như Việt Nam và Thái Lan cho thấy sự tăng trưởng đáng kể và các nền tảng như TikTok Shop đang mở rộng nhanh chóng, rõ ràng là sự đổi mới và thích ứng là chìa khóa thành công ở khu vực này”.

Bên cạnh sự tăng trưởng, phát triển thương mại điện tử tập trung vào các yếu tố xanh và bền vững sẽ là một phần quan trọng trong kế hoạch phát triển thương mại điện tử toàn diện của Việt Nam giai đoạn 2026-2030.

Ông Hoàng Ninh, Trưởng phòng Chính phủ số, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương, cho biết mục tiêu trong 5 năm tới là giảm một nửa tỷ lệ bao bì nhựa sử dụng trên các sàn thương mại điện tử, tăng một nửa tỷ lệ sản phẩm sử dụng vật liệu đóng gói có thể tái chế và có ít nhất 50% doanh nghiệp áp dụng tiêu chuẩn bao bì xanh.

“Từ năm 2026, Việt Nam không sản xuất, nhập khẩu túi nilon tự hủy có kích thước nhỏ hơn 50x50cm, độ dày dưới 50 micromet, trừ túi nilon dùng để xuất khẩu, sản xuất, nhập khẩu để đóng gói sản phẩm, hàng hóa bán ra thị trường”, ông Ninh cho biết.

Ngoài ra, việc sản xuất và nhập khẩu các sản phẩm nhựa dùng một lần, bao bì nhựa phân hủy sinh học và hàng hóa chứa hạt vi nhựa sẽ giảm dần, mở đường cho việc chấm dứt hoàn toàn việc sản xuất hoặc nhập khẩu sau năm 2030.

“Quy định này sẽ tác động trực tiếp đến tất cả các sàn thương mại điện tử và hàng trăm nghìn nhà giao dịch trực tuyến. Tuy nhiên, thực tế đáng buồn là nhiều sàn thương mại điện tử và nhà giao dịch không biết hoặc không quan tâm đến quy định này”, ông Ninh cho biết.

Theo báo cáo về rác thải bao bì nhựa từ thương mại điện tử tại Việt Nam năm 2023 của WWF Việt Nam, có khoảng 90% doanh nghiệp may mặc, thời trang, phụ kiện sử dụng hộp các tông và túi nilon để đóng gói.

Hầu hết các đơn hàng cũng sử dụng băng dính nhựa, với khoảng 30-35 phần trăm đơn hàng sử dụng vật liệu đóng gói như xốp và màng xốp khí. Đối với dịch vụ giao đồ ăn, hầu như tất cả các bao bì và vật liệu đi kèm như dao, nĩa và thìa đều được làm bằng nhựa, với trọng lượng trung bình là 45g đối với đồ uống và 63g đối với đồ ăn.

“Bao bì nhựa rất rẻ và nhẹ, tiết kiệm chi phí vận chuyển so với hộp các tông, do đó tần suất sử dụng cao”, báo cáo cho biết. “Năm 2023, ước tính thương mại điện tử tại Việt Nam đã sử dụng 332.000 tấn bao bì, trong đó bao bì nhựa chiếm 171.000 tấn”.

Ông Nguyễn Thanh Hưng, Chủ tịch Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam, thừa nhận rác thải bao bì nhựa là một trong những mặt trái của thương mại điện tử. Tác động của nó không chỉ giới hạn ở Việt Nam mà còn lan rộng ra nhiều quốc gia khác.

“Ở Hàn Quốc, rác thải thương mại điện tử cao hơn 4,8 lần so với thương mại truyền thống”, Hung cho biết. “Ở Hoa Kỳ, mua sắm trực tuyến lãng phí nhiều bìa cứng hơn bảy lần so với mua sắm truyền thống và ở Trung Quốc, với hơn 70 tỷ giao dịch thương mại điện tử, 11 triệu tấn rác thải bìa cứng và bao bì nhựa và gần hai triệu tấn rác thải nhựa được sử dụng hàng năm”.

Tại Việt Nam, bán lẻ trực tuyến vào năm 2023 đã sử dụng khoảng 1,84 tỷ bưu kiện, bao gồm 306.000 tấn vật liệu đóng gói, nhựa.

“Với quy mô thị trường dự kiến tăng 4,7 lần so với mức hiện tại, thương mại điện tử sẽ tạo ra khoảng 800.000 tấn rác thải nhựa vào năm 2030. Khi đó, tác động đến môi trường không chỉ dừng lại ở rác thải mà còn ở vị trí của nó”, ông Nguyên dự đoán.

Ông cho biết thêm, các khu vực ven biển hoặc các khu vực có sông lớn đổ ra biển như TP.HCM, Hà Nội, Hải Phòng, Huế, Đà Nẵng, Cần Thơ, Nha Trang cũng là những thành trì phát triển thương mại điện tử. Nếu rác thải nhựa phát sinh từ hoạt động mua sắm trực tuyến không được thu gom, tái chế hoặc xử lý theo cách thân thiện với môi trường, chúng sẽ tiếp tục chảy ra biển, gây ô nhiễm biển.

“Giải quyết vấn đề ô nhiễm như vậy trên nền tảng thương mại điện tử là một mục tiêu rất tham vọng, đòi hỏi nỗ lực đáng kể từ tất cả các bên liên quan, nhưng đã đến lúc ban hành các chính sách thúc đẩy phát triển bền vững và thân thiện với môi trường”, ông nói.

Theo ông Ninh, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Kế hoạch phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2026-2030 đã đề ra lộ trình xây dựng khung tiêu chí thương mại điện tử bền vững quốc gia để các doanh nghiệp trong lĩnh vực này áp dụng và tự đánh giá.

“Doanh nghiệp và người tiêu dùng sẽ là lực lượng chủ chốt trong phát triển thương mại điện tử bền vững. Nhà nước sẽ đóng vai trò quản lý, xây dựng cơ sở hạ tầng và tạo điều kiện cho thương mại điện tử phát triển bền vững”, ông Ninh cho biết. “Mục tiêu của chúng tôi là đạt được tỷ lệ tuân thủ 60% trong số các doanh nghiệp thương mại điện tử với các tiêu chí này”, ông nói thêm.

Số liệu từ Bộ Công Thương cho thấy, thị trường thương mại điện tử bán lẻ của Việt Nam năm 2023 đạt 20,5 tỷ USD, tăng 25% so với năm 2022. Quy mô thị trường dự kiến tăng lên 35 tỷ USD vào năm 2025, chiếm 10% tổng doanh số bán lẻ hàng tiêu dùng.

Việt Nam là một trong những thị trường thương mại điện tử phát triển nhanh nhất Đông Nam Á

Theo báo cáo của Momentum Works, Việt Nam là một trong những thị trường thương mại điện tử phát triển nhanh nhất ở Đông Nam Á, với tổng giá trị hàng hóa (GMV) tăng 52,9% so với cùng kỳ năm ngoái.

Người Việt chi gần 150 nghìn tỷ đồng mua sắm trực tuyến

Theo công ty phân tích thị trường Metric, người tiêu dùng Việt Nam đã chi 143,9 nghìn tỷ đồng (5,68 tỷ USD) để mua 1,53 triệu mặt hàng trên năm nền tảng thương mại điện tử trong nửa đầu năm nay, tăng lần lượt 54,91% và 65,55% so với cùng kỳ năm ngoái.