‘Không được tiếp cận đất đai, doanh nghiệp không thể phát triển’

‘Không có đất để sản xuất, tất cả chỉ là khẩu hiệu’

Ông Vương Quốc Toàn – Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Tập đoàn Bất động sản Lan Hưng chỉ ra một nghịch lý đang kìm hãm sự phát triển của hàng triệu doanh nghiệp tư nhân: Chính sách đất khu công nghiệp không “vừa vặn” với túi tiền của doanh nghiệp nhỏ.

“Chúng tôi rất phấn khởi khi lãnh đạo Đảng, Nhà nước thể hiện quyết tâm phát triển kinh tế tư nhân. Nhưng nếu không có đất để sản xuất, tất cả chỉ là khẩu hiệu”, ông Toàn bày tỏ tại Hội nghị triển khai Nghị quyết 68 về kinh tế tư nhân mới đây.

Theo ông Toàn, hiện nay các khu công nghiệp trên cả nước hầu hết áp dụng quy định ngầm: chỉ cho thuê đất nếu diện tích từ 1 hecta trở lên. Mức giá trung bình tại các tỉnh vùng ven như Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Dương hiện nay dao động từ 25 – 35 triệu đồng/m², đồng nghĩa với một hecta có thể ngốn tới 30–35 tỷ đồng, chưa kể chi phí xây dựng hạ tầng.

“Trong khi đó, phần lớn doanh nghiệp vừa và nhỏ chỉ có vốn vài tỷ đồng. Có doanh nghiệp chỉ với 3 – 7 tỷ, vẫn tạo việc làm ổn định cho 20 – 30 lao động. Nhưng vào khu công nghiệp phải thuê một hecta đất, chi phí ít nhất 30 tỷ vậy ai chịu nổi?”, ông Toàn đặt vấn đề.

Tại buổi đối thoại với lãnh đạo tỉnh Bắc Ninh, ông Tuấn kiến nghị tỉnh mở các khu công nghiệp dành riêng cho doanh nghiệp nhỏ, với diện tích thuê chỉ từ 1.000 – 3.000 m², giá cả vừa phải, hạ tầng đầy đủ (phòng cháy chữa cháy, xử lý môi trường…).

“Nếu làm được điều này, theo ông, sẽ giúp hàng trăm nghìn doanh nghiệp có cơ hội phát triển thực chất, thay vì phải chạy vạy thuê mặt bằng manh mún ngoài khu dân cư”, Chủ tịch Lan Hưng nhận định.

Thừa nhận thức tế này, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định hai băn khoăn lớn của doanh nghiệp là hoàn toàn xác đáng: đất ở đâu ra và vốn tiếp cận thế nào.

Thực tế cho thấy, tiếp cận đất đai vẫn là một trong những khó khăn lớn nhất của doanh nghiệp. Báo cáo Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của VCCI vừa công bố cho biết, tỷ lệ doanh nghiệp phải trì hoãn hoặc hủy bỏ kế hoạch kinh doanh do gặp khó khăn khi thực hiện các thủ tục hành chính đất đai tiếp tục ở mức cao, gần 74% vào năm 2024.

Năm 2023 có gần 73% doanh nghiệp cho biết họ phải trì hoãn hoặc hủy bỏ kế hoạch kinh doanh do gặp khó khăn khi thực hiện các thủ tục hành chính đất đai, cao hơn đáng kể so với mức 42,9% của năm 2022 và 53,9% năm 2021.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Đình Cung nói: “Tiếp cận đất đai để thực hiện đầu tư kinh doanh luôn là một rào cản lớn đối với doanh nghiệp tư nhân Việt Nam, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa”.

Khó khăn đặc biệt càng được thể hiện rõ khi chi phí tiếp cận đất quá cao, vượt khả năng chi trả của đa số các nhà đầu tư.

Theo Luật Đất đai hiện hành, nhà nước thực hiện giao đất, cho thuê đất chủ yếu theo cơ chế đấu giá, hoặc đấu thầu chọn nhà đầu tư, trừ một số dự án quan trọng quốc gia. Cơ chế tiếp cận đất đai hiện nay đã loại hầu hết các doanh nghiệp nhỏ và vừa ra khỏi các phiên đấu giá, tức là họ khó có thể đủ điều kiện để vào danh sách rút gọn. 

Bên cạnh đó, sau khi Luật Đất đai mới có hiệu lực, giá đất được giao hay cho thuê được xác định theo giá thị trường, cao vượt mức chi trả của dự án đầu tư kinh doanh, làm cho chi phí đầu tư quá cao; các dự án đầu tư liên quan khó khả thi về tài chính.

“Không tiếp cận được đất đai, thì chắc chắn doanh nghiệp không thể đầu tư phát triển, nhất là vào các ngành công nghiệp chế tác, chế tạo, logistics và bán buôn, bán lẻ quy mô lớn,” ông nói.

Nghị quyết 68 sẽ gỡ khó cho doanh nghiệp

Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân vừa được Bộ Chính trị thông qua đã đưa ra yêu cầu: Các địa phương căn cứ vào tình hình thực tế, xác định quỹ đất đối với từng khu công nghiệp, cụm công nghiệp đảm bảo bình quân tối thiểu 20 ha/khu, cụm công nghiệp hoặc 5% tổng quỹ đất đã đầu tư kết cấu hạ tầng dành cho các doanh nghiệp nêu trên. Nhà nước có chính sách giảm tối thiểu 30% tiền thuê lại đất cho các đối tượng này trong vòng 5 năm đầu kể từ ngày ký hợp đồng thuê đất.

Nghị quyết cũng yêu cầu chính quyền địa phương tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc đối với các dự án vướng thủ tục, chậm tiến độ; đưa vào khai thác nguồn lực đất đai bị lãng phí, đất trong các vụ việc tranh chấp, vụ án kéo dài.

Bình luận về sự thay đổi này, chuyên gia kinh tế Trần Đình Thiên khẳng định, với vấn đề tiếp cận đất đai, Nghị quyết 68 dành đất cho kinh tế tư nhân ở các khu công nghiệp, khu chế xuất… với thủ tục, điều kiện cụ thể, rõ ràng theo hướng tạo thuận lợi nhất. Với sự thay đổi đó, doanh nghiệp sẽ có nhiều cơ hội tiếp cận đất đai hơn.

Đáng chú ý, tinh thần này đã được Chính phủ giữ nguyên trong phiên họp thẩm tra Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân của Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội chiều qua 12/5.

Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng, một trong những lãnh đạo thúc đẩy chính cho nghị quyết này giải thích, đây là giải pháp cụ thể nhằm tạo điều kiện cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, có thể tiếp cận được với đất đai, giải quyết tình trạng trước đây khi các doanh nghiệp hạ tầng chủ yếu ưu tiên cho các doanh nghiệp lớn thuê trọn gói, khiến các doanh nghiệp nhỏ và vừa với nhu cầu và năng lực hạn chế hơn khó tiếp cận.

Ông cũng thừa nhận, Nghị định số 35/2022/NĐ-CP về quản lý khu công nghiệp và khu kinh tế cũng đã có quy định về việc dành một tỷ lệ nhất định (3% hoặc 5% diện tích) cho doanh nghiệp nhỏ, nhưng việc thực hiện chưa thực sự hiệu quả.

“Lần này, Nghị quyết quy định cụ thể hơn, mang tính đột phá hơn”, ông Dũng nói.

Trước sự những nỗ lực của Đảng, Nhà nước, Chính phủ trong phát triển kinh tế tư nhân, nhiều doanh nghiệp bày tỏ sự kỳ vọng Nghị quyết 68 và các văn bản thể chế hoá sẽ giúp doanh nghiệp dễ dàng hơn trong tiếp cận đất đai.

“Trong bối cảnh thị trường đang thiếu vốn, thiếu niềm tin và thiếu động lực tăng trưởng, sự ra đời của Nghị quyết 68 sẽ giúp doanh nghiệp dễ dàng hơn trong tiếp cận đất đai, từ đó, thúc đẩy thị trường phát triển lành mạnh, doanh nghiệp sẽ tiếp cận đất đai dễ dàng hơn, từ đó, cũng yên tâm sản xuất kinh doanh”, ông TS. Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam (VARS).