‘Được giao sứ mệnh chưa từng có, cần mở hết cỡ cho kinh tế tư nhân’

Kinh tế tư nhân được giao sứ mệnh chưa từng có

Tại một diễn đàn về kinh tế tư nhân mới đây, PGS.TS Trần Đình Thiên – Ủy viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ cho biết, hiện nay, khu vực kinh tế tư nhân đang dần khẳng định vị thế, được giao phó sứ mệnh chưa từng có trước đây.

“Tuy nhiên, thực lực và năng lực cạnh tranh của khu vực này vẫn đang gặp nhiều khó khăn. Do đó, việc giao sứ mệnh lớn lao trong bối cảnh khu vực tư nhân còn yếu, thì làm sao có thể kỳ vọng họ sẽ gánh vác được vai trò đóng góp mạnh mẽ cho đất nước và nền kinh tế?”, PGS.TS Trần Đình Thiên đặt vấn đề.

Cách đây vài năm, thống kê cho thấy khu vực tư nhân Việt Nam chỉ đóng góp khoảng 40 -41% GDP. Hai năm sau, theo cách tính mới, tỷ lệ này vượt 50%. Điều này cho thấy có vấn đề trong phương pháp thống kê, nhưng đồng thời cũng phản ánh sự cải thiện về vị thế của khu vực tư nhân.

Tuy vậy, trong khu vực này, các doanh nghiệp tư nhân nội địa ban đầu chỉ đóng góp 9 – 10% GDP, sau đó có tăng lên, nhưng vẫn còn khá khiêm tốn so với khu vực doanh nghiệp FDI đóng góp tới 22% GDP. Nguyên nhân là vì khoảng 95 – 96% doanh nghiệp tư nhân là doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ, có tiềm lực hạn chế

Trong cơ cấu kim ngạch xuất khẩu cũng cho thấy sự lệch pha, khu vực FDI ngày càng chiếm tỷ trọng lớn, trong khi khu vực nội địa lại giảm, tương tự đối với nhập khẩu.

Việt Nam là nền kinh tế mở hoàn toàn; tổng kim ngạch xuất nhập khẩu tương đương với GDP, nên vị thế của khu vực tư nhân trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế cần được đặc biệt lưu tâm, nhất là khi Mỹ đang áp dụng các biện pháp thuế đối ứng.

Do đó, cần thay đổi tư duy và cấu trúc phát triển để khu vực tư nhân có thể lớn mạnh, tránh bị ảnh hưởng tiêu cực bởi các rào cản thuế quan.

Một yếu tố khác là tỷ lệ doanh nghiệp đăng ký thành lập và doanh nghiệp giải thể, rút khỏi thị trường đang ngày càng tiệm cận nhau. Điều này phản ánh môi trường kinh doanh vẫn còn nhiều khó khăn, và cho thấy cần điều chỉnh chính sách.

Đồng quan điểm, TS Trần Du Lịch, nguyên viện trưởng Viện Kinh tế TP. HCM, cho rằng hiện nay doanh nghiệp tư nhân vẫn đang phải đối mặt với một “mê hồn trận” các điều kiện kinh doanh chồng chéo, rườm rà, khiến quyền tự do kinh doanh bị hạn chế đáng kể.

“Việc đặt khu vực kinh tế tư nhân vào đúng vai trò, vị trí trong nền kinh tế thị trường là hết sức cần thiết, không chỉ ở cấp độ chính sách mà còn trong thực tiễn thực thi pháp luật. Phải có những dự án lớn có sự góp mặt của tư nhân. Khi các doanh nghiệp tư nhân lớn tham gia vào những dự án trọng điểm quốc gia, cần đi kèm với điều kiện lan tỏa, thu hút doanh nghiệp nhỏ cùng phát triển”, ông Trần Du Lịch nêu ý kiến.

Mở hết cỡ cho khu vực kinh tế tư nhân

Trước những khó khăn của khu vực kinh tế tư nhân, ông Thiên khẳng định việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 68 với quan điểm coi khu vực tư nhân là lực lượng trung tâm của nền kinh tế là rất kịp thời và cần thiết. Dù khu vực này hiện còn yếu, nhưng chính vì thế lại càng cần được hỗ trợ để vươn lên.

Theo đó, với Nghị quyết 68, điểm then chốt là thay đổi tư duy nhận thức và lập luận tư tưởng. Trước đây, khu vực tư nhân bị xem như một lực lượng “ngoài hệ thống”, thì nay đã được công nhận là “một phần của chúng ta”, được hỗ trợ bằng các chính sách và thể chế ngày càng cởi mở.

“Để phát triển kinh tế tư nhân, những tư duy chính sách như “quản không được thì cấm” cần phải chấm dứt. Trước đây, chính sách chưa thực sự hướng đến thị trường hay hỗ trợ khu vực tư nhân. Bây giờ, cần phát triển đồng bộ các loại thị trường: thị trường nguồn lực, thị trường đất đai, tài chính…”, chuyên gia Trần Đình Thiên nhấn mạnh.

Theo ông Thiên, cải cách thể chế kinh tế và pháp lý cũng cần được đẩy mạnh. Cần chấm dứt tư duy “xin – cho” từ dưới lên, vốn gây rủi ro cho doanh nghiệp và cho cấp dưới. Tư duy cải cách phải từ trên xuống, rõ ràng và dứt khoát. Khi tư duy đã thống nhất, thì việc triển khai chỉ cần đồng bộ và nhất quán.

Để khu vực kinh tế tư nhân thực sự lớn mạnh, ông Thiên cho rằng không chỉ có Nghị quyết 68, mà còn cần đặt nghị quyết này trong tổng thể các nghị quyết quan trọng khác như Nghị quyết 57, 59 và 66, tạo thành một bộ khung chiến lược toàn diện. Doanh nghiệp cần chú ý và vận dụng đồng bộ cả 4 Nghị quyết để đảm bảo các sáng kiến mới được hậu thuẫn mạnh mẽ.

“Đến thời điểm hiện tại, không còn lý do gì để không “mở hết cỡ” cho khu vực kinh tế tư nhân. Đồng thời, cần mạnh dạn loại bỏ các hệ thống pháp lý, cơ chế chính sách cũ kỹ, lỗi thời, vì chúng không còn phù hợp để thúc đẩy phát triển; cần thiết lập một hệ thống mới, hiện đại, phù hợp với yêu cầu của khu vực tư nhân để họ có cơ hội vươn lên”,  ông Thiên nói.

Luật sư Trương Thị Hòa nhấn mạnh đến yếu tố an toàn pháp lý. Theo đó, việc rà soát lại toàn diện các văn bản pháp luật để sửa đổi, bổ sung là yêu cầu cấp thiết. Khi đã tháo được rào cản mới có thể thực sự giao được trọng trách cho doanh nghiệp.

“Điều đặc biệt đáng chú ý là tinh thần không hình sự hóa các quan hệ kinh tế – dân sự, không chỉ đối với khu vực tư nhân mà đối với toàn bộ nền kinh tế. Điều này mang ý nghĩa rất lớn vì trong môi trường kinh doanh, nếu không có sự an toàn pháp lý thì doanh nghiệp sẽ không thể yên tâm hoạt động, không dám đầu tư hay mở rộng quy mô. Sự an tâm là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp phát triển bền vững.

Trong những tình huống pháp lý nằm ở ranh giới giữa xử lý hành chính – dân sự và xử lý hình sự, cần ưu tiên chọn hướng xử lý không hình sự. Nếu phải xử lý bằng hình sự thì cần đặt trọng tâm vào việc khắc phục hậu quả kinh tế trước. 

Đồng thời, hoạt động thanh tra, kiểm tra của Nhà nước cần được đổi mới theo hướng hỗ trợ và cảnh báo để doanh nghiệp kịp thời điều chỉnh, thay vì chờ đến khi sai phạm xảy ra rồi mới xử lý”, bà Hòa nhấn mạnh.

Bà Hòa cũng kiến nghị cần tiếp tục rà soát, sửa đổi và bổ sung Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự để thể chế hóa đầy đủ và rõ ràng hơn nguyên tắc này. Chỉ khi pháp luật thực sự là bệ đỡ, là hành lang an toàn cho hoạt động kinh tế, thì doanh nghiệp mới có thể mạnh dạn đầu tư, đổi mới và phát triển.